27.07.2025 - Bảo vệ luận án

#cuocsong 

Đây là căn phòng nơi mình bảo vệ luận án tiến sĩ mấy ngày trước. Tấm ảnh này được chụp vào khoảng mười ngày trước ngày bảo vệ, vào một lần mình tranh thủ ghé trường sau giờ tan sở để thử máy chiếu và kiểm tra không gian phòng. Mình chọn tấm ảnh này, một tấm ảnh của một phòng học tĩnh lặng vào một buổi chiều muộn mùa hè, vì có lẽ nó thể hiện đúng nhất về bản thân mình trong mấy năm qua.

Thoáng nhìn từ bên ngoài thì mọi thứ trong cuộc sống của mình có vẻ thuận lợi và êm đẹp, nhưng bên trong mình là một hành trình cố gắng lặng lẽ và bền bỉ. Năm năm qua, từng bước đối diện với những thử thách qua mỗi giai đoạn của bài vở và cuộc sống, bản thân mình liên tục trải qua những chuỗi ngày chùng xuống, rồi cố gắng đứng dậy bước tiếp, có kết quả, rồi gặp thử thách mới... Trong hai năm gần đây, mình không đếm hết những ngày mùa hè đẹp trời như bầu trời trong tấm ảnh, thay vì bước chân ra đường để hưởng khí trời hay dành thời gian cho những sở thích cá nhân, mình lấy hết năng lượng để ngồi vào bàn, cố gắng với một mục tiêu duy nhất là làm xong một việc cần làm - hoàn thành luận án.

-

Và mình đã không chỉ hoàn thành việc đó, mà còn bất ngờ hoàn thành với sự công nhận cao nhất từ hội đồng giáo sư.

Điểm "Summa cum laude" là điều mình thật sự chưa từng mơ tới, dù mình khá hứng thú với kết quả của nghiên cứu và dù (hoặc nhờ) khó khăn, mình rất trân quý hành trình để đến được với kết quả đó. Dù vậy, chưa bao giờ mình dám tự tin sẽ đạt được điểm số "ngoài khung điểm" thông thường - tức là điểm dưới 1,0 ở Đức, tương đương điểm 10 + ở Việt Nam. Đơn giản vì mình biết điểm số này tương đối khó đạt ở khoa mình - một khoa kỹ thuật lớn ở một trong những trường đại học kỹ thuật tốt nhất ở Đức, và vì đây là bài kiểm tra ở bậc tiến sĩ - bậc "học" cao nhất mà người ta có thể đạt được.

-

Mình đã hoàn thành buổi bảo vệ với sự chuẩn bị theo mình là đủ. Mình biết mình có thể làm tốt hơn, nhưng mình biết điều đó để cải thiện, chứ không để tự trách mình. Mình biết bản thân mình có những khó khăn riêng và những điểm yếu khó mà khắc phục trong ngày một ngày hai, vì vậy mà tự mình cảm thấy trân trọng nỗ lực của mình, hài lòng với những gì mình có và tự hào với những gì mình đạt được.

Mình mở đầu buổi bảo vệ với phần thuyết trình tương đối ổn, tận dụng các kỹ năng đã học được từ thầy và đồng nghiệp trong mấy năm qua. Quan trọng hơn, mình hài lòng vì đã cố gắng hết sức để chuẩn bị cho bài trình bày này, song song với việc dành mỗi tuần gần 50 tiếng cho công việc. 

Sau phần trình bày, giáo sư hướng dẫn của mình mở đầu phần hỏi đáp. Thú vị là các câu hỏi của thầy thoạt nghe qua thì tưởng là vậy, nhưng thực ra nó thuộc về một mạch tư duy ở tầng sâu hơn. Mình không chú tâm vào điều đó, chỉ trả lời đơn giản thuận theo logic trong tư duy của mình, điều tình cờ cũng khớp với mạch tư duy đó trong chuỗi câu hỏi của thầy. Lần một, thầy nói "ôi, đó cũng là câu hỏi tiếp theo của thầy", bên dưới mọi người cười nhẹ. Và lần hai, "em đã một lần nữa trả lời luôn câu hỏi tiếp theo của thầy. Lê, có phải em đang đi guốc trong bụng thầy không?" - làm mọi người bên dưới phá ra cười lớn hơn. ^^

Với hai câu hỏi về số liệu thực tế của thầy và của một giáo sư khác, mình không chắc nên thật thà nói xin lỗi, tôi hiện không có số liệu cụ thể trong đầu, nhưng có thể trình bày nội dung cơ bản. Với hai chỗ khác được các giáo sư góp ý, mình đều hiểu, ghi nhận và nói cảm ơn. 

Tổng quan các câu hỏi đến từ bốn giáo sư với bốn chuyên ngành khác nhau, nhưng tất cả đều ít nhiều liên quan đến luận án của mình - vốn là một đề tài đa ngành với hàm lượng kỹ thuật chiếm khoảng 80 %, phần còn lại thuộc về khoa học xã hội. Về cơ bản thì mình đã trả lời thuyết phục phần lớn câu hỏi của hội đồng, và quan trọng hơn là trong không khí trao đổi học thuật nghiêm túc, nhưng cởi mở và thoải mái. Mình đã thoải mái đến nỗi, với câu hỏi cuối cùng của thầy trưởng hội đồng giám khảo - một câu hỏi thủ tục bắt buộc trong các bài kiểm tra vấn đáp ở trường, nhưng với mình cũng thường là câu hỏi khó trả lời nhất khi chứng kiến rất nhiều sinh viên bối rối ở câu hỏi này trong mấy năm qua - "bạn đã cảm thấy nhận được đủ câu hỏi chưa, hay còn nội dung nào chúng ta cần trao đổi thêm không?", mình đã thật lòng "tôi cảm thấy thoải mái nếu được nhận thêm câu hỏi, trong trường hợp chúng ta còn thời gian".

Mình biết mình đã chuẩn bị đủ và đã thoải mái như vậy, nhưng không biết mình cũng đã tự tin và hăng hái trong phần trả lời câu hỏi cho đến khi em gái mình và bạn bè kể lại. Nghĩ lại thì đúng là có những lúc chính mình cũng tự "bình luận" trước khi trả lời câu hỏi là, "tôi rất hào hứng khi được trả lời câu hỏi này". ^^

-

Khi phần kiểm tra của mình kết thúc, tất cả mọi người được mời ra khỏi phòng để hội đồng giáo sư thảo luận riêng về kết quả. Mình chọn hiển thị lại trang bìa của bài thuyết trình rồi rời bục giảng. Lúc mình đi xuống, bước qua hàng ghế đầu tiên dành cho các giáo sư, chồng mình và mẹ mình từ các hàng ghế sau mừng rỡ chạy đến ôm chầm mình. Tình cờ lúc đó mình hướng mắt về phía thầy S - giáo sư hướng dẫn của mình - thì thấy thầy đang nhìn mình với một ánh mắt trìu mến. Mình hiểu đó là sự hài lòng của thầy vì mình đã thực hiện tốt ở buổi hôm đó, và nếu mình đủ hiểu thầy, thì còn cộng với niềm vui vì thấy mình được ôm ấp trong tình thương.

Khoảng mười phút sau khi các giáo sư thảo luận riêng, mình được thầy L - trưởng hội đồng giám khảo - gọi riêng vào phòng để nghe kết quả. Chẳng hiểu sao lúc đó mình cũng không hồi hộp, thoải mái bước vào phòng. Đi gần đến hàng ghế đầu, thầy L hỏi mình, cô K., tôi đã không biết rằng cô có thể nói tiếng Đức, giờ tôi có thể thông báo cho cô kết quả bằng tiếng Đức không? Lúc đó, mình không chắc lắm nên một lần nữa hướng mắt về thầy S, và nhận được một cái gật đầu động viên cùng một nụ cười nhẹ từ thầy. "Ja, sehr gerne." (Dạ, rất hân hạnh.) - mình trả lời thầy L.

Các thầy cô đứng trang nghiêm ở hàng ghế đầu, thầy L đứng ở một phía của bục giảng, và mình ở phía còn lại. Thầy L từ tốn bắt đầu:

"Liebe Frau Dr. K, herzlichen Glückwunsch zum Bestehen Ihrer Doktorprüfung. Wir haben uns beraten und einstimmig entschieden, dass Sie die Prüfung mit Auszeichnung abgeschlossen haben. Wir stellen fest, dass Sie ein sehr komplexes Forschungsthema systematisch und mit einer klaren Strategie bearbeitet haben, um zu einem überzeugenden Ergebnis zu gelangen. [...]"

Tạm dịch: Tiến sĩ K. thân mến, xin chúc mừng bạn đã bảo vệ thành công luận án tiến sĩ. Hội đồng đã thảo luận và nhất trí đánh giá rằng bạn đã hoàn thành bài kiểm tra với kết quả xuất sắc. Chúng tôi ghi nhận rằng bạn đã giải quyết một đề tài nghiên cứu rất phức tạp một cách có hệ thống và với chiến lược rõ ràng để đưa ra một kết quả thuyết phục. [...]

-

Kết quả sau đó được thông báo với tất cả mọi người ở ngoài phòng thi. Mình gửi lời cảm ơn từng người có mặt hôm đó, từ các giáo sư, đến đồng nghiệp, bạn bè và cuối cùng là gia đình. Điều đặc biệt là trước khi mình mời mọi người uống Secco để chung vui, thầy S đưa tay, ngỏ ý muốn nói vài lời.

Thầy nói rằng, từ khi bắt đầu dạy học ở Việt Nam năm 2012, thầy rất ngạc nhiên nhưng cũng dần chấp nhận sự khác biệt lớn giữa văn hóa của sinh viên Việt Nam và sinh viên ở Đức. Các bạn ở Việt Nam thường ngại hỏi và rụt rè trong giao tiếp. Nhưng vào năm 2015, thầy gặp một ngoại lệ. Lúc đó, thầy chỉ vào mình và nói: "Đây là ngoại lệ. Tôi đã ngạc nhiên khi có một cánh tay hỏi bài đưa lên ngay từ buổi học đầu tiên. Không chỉ vậy, cô ấy còn chủ động giải thích lại cho các bạn học. Tôi cũng may mắn được cô ấy hỗ trợ trong các năm tiếp theo khi sang Việt Nam làm việc, và rất hân hạnh khi được đồng hành cùng cô ấy trong quá trình làm nghiên cứu của mình."

Ngày hôm sau, khi trả lời thư cảm ơn của mình, thầy viết: 

"Vielen Dank für die sehr nette E-Mail. Die Zusammenarbeit hat mir immer große Freude bereitet und das nun vorliegende Ergebnis ist das Resultat ihrer Arbeit. Ich freue mich, dass ich daran etwas teilhaben konnte."

Tạm dịch: Thầy cảm ơn email rất chân thành của em. Thầy luôn thích làm việc cùng em, và kết quả của hôm nay là thành quả của sự nỗ lực của em. Thầy rất vui vì được góp một phần vào thành công đó.

-

Sau khi công bố kết quả, mọi người dùng tiệc đứng với nhau và nói chuyện gần một giờ. Mọi người đến ôm và chúc mừng mình, mình cũng chỉ kịp nói chuyện với mỗi người một chút. Vì kết quả được thông báo bằng tiếng Đức, gia đình mình từ Việt Nam chỉ biết là đã hoàn thành bài kiểm tra qua quan sát mọi người xung quanh, nhưng không ai biết thêm chi tiết. Một lúc sau, khi mình đi ngang má, mình nói má, con được điểm xuất sắc đó má, mình thấy má đầy ngạc nhiên và tự hào. ^^

Sau tiệc nhẹ, mình mời một nhóm nhỏ gồm hai giáo sư mình gần gũi nhất, đồng nghiệp và gia đình mình cùng dùng bữa tối ở vườn bia. Theo truyền thống chung ở Đức và với truyền thống riêng ở viện mình, mình có thêm một "bài kiểm tra" thứ hai với thầy S mà mình phải đạt điểm cao hơn thầy để được nhận nón trạng. Các trò chơi trong bài kiểm tra và nón trạng được đồng nghiệp mình chuẩn bị bí mật mấy tuần nay, cả thầy và mình đều không được biết chi tiết cho đến hôm đó. 

-

Buổi bảo vệ đề tài diễn ra suôn sẻ với kết quả ngoài mong đợi. Tiệc mừng cũng được tổ chức đơn giản, trong với không khí vui vẻ và ấm cúng. Hành trình nghiên cứu sinh của mình nhờ đó được khép lại với một kỷ niệm đẹp mà mình muốn ghi lại để nhớ.

Thật lòng, trước đây mình chưa từng nghĩ mình sẽ vui và tự hào đến vậy. Mình chỉ biết mình sẽ nộp bài luận án, sẽ bảo vệ, rồi tiếp tục đâu đó với hành trình của mình. Mình đã không biết rằng hành trình tự học bền bỉ này sẽ được công nhận và được chia vui với rất nhiều tình cảm. Từ ngày hôm đó, mình mới biết nó đã là một thành tựu và kỷ niệm đáng nhớ trong cuộc đời mình.

Xin cảm ơn tất cả những gì đã đến, những khó khăn, những cố gắng, những tình cảm và lời động viên của tất cả mọi người!