16.05.2025 - Con đường đến với nước Đức

#cuoc song #duc 

Cho đến khoảng chục năm trước đây, mình chưa từng nghĩ đến nước Đức trong tư duy về nước ngoài... Với mình ở thời điểm đó, thậm chí việc sinh sống lâu dài ở nước ngoài là một việc xa lạ, chưa từng nằm trong kế hoạch cho tương lai, thậm chí có thể là hơi "viển vông". 

Nói là viển vông vì lứa tuổi mình ở thời điểm đó - tuổi mới tốt nghiệp đại học một hai năm - thì phần lớn bạn bè xung quanh mình đã và đang ở nước ngoài theo hai nhóm: 1 là được gia đình hỗ trợ tài chính - nhóm này chiếm phần lớn trong số bạn bè mình, 2 là học lực rất giỏi, được nhận học bổng để học ở nước ngoài - bạn bè mình thuộc nhóm này cũng nhiều, nhưng phần lớn là học bổng từ nhà nước, với cam kết sẽ quay lại Việt Nam làm việc. Cả hai con đường này với mình đều không hứa hẹn. Gia đình mình thuộc diện trung lưu, ba mẹ mình có đủ khả năng cho những nhu cầu cơ bản của cuộc sống, nhưng không thể có dư một khoản lớn để chi trả cho cuộc sống ở nước ngoài. Học lực của mình cũng không hề xuất sắc để có thể có học bổng lo trọn vẹn chi phí ở những nơi mình nghĩ sẽ muốn đến học. Mình ở thời điểm đó cũng không muốn ký những cam kết có ràng buộc cho tương lai.

Cuộc sống của mình cho đến thời điểm đó, năm 2014, nếu có tiếp xúc nào đó với "nước ngoài", cũng chỉ giới hạn trong việc học tiếng Anh, giao tiếp với vài bạn bè và đồng nghiệp nước ngoài, một hai chuyến du lịch trong Đông Nam Á. Bạn bè mình ở thời điểm đó phần lớn đi học ở các nước nói tiếng Anh và một số ít theo học các chương trình bằng tiếng Anh ở Pháp vì chi phí phải chăng và cũng có thể vì phần nào đã được tiếp xúc với tiếng Pháp - ngoại ngữ thứ hai bắt buộc cho tất cả học sinh ở trường phổ thông của mình. Nước Đức đã hoàn toàn nằm ngoài suy tư của mình về tương lai là vì vậy.

Nhưng mọi chuyện xảy ra có lẽ là sự sắp đặt nào đó, theo cách mà đầu óc của mình chưa từng hình dung được và đến nay nghĩ lại vẫn còn thấy nó như một câu chuyện ai đó viết ra cho mình. Để kể chuyện này, mình phải quay ngược thời gian thêm một chút, về một vài năm trước 2014, khi mình còn học đại học.

Mình học đại học 5 năm, một chương trình học với mình là có khối lượng khổng lồ. Ở một môi trường có chuyên môn cao và với những người bạn giỏi giang, mình đã phải luôn nỗ lực. Trong khoảng 2-3 năm đầu đại học, mình đã từng kiệt sức đến mức suýt nghỉ học. Nhưng may mắn có nhiều người thân quen hỗ trợ động viên kịp thời, mình dần lấy lại tinh thần và sức khỏe, từ đó sức học của mình cũng cải thiện đáng kể. Khi vượt qua khó khăn và trong giai đoạn mọi thứ tốt hơn bao giờ hết, mình quyết định niềng răng - một điều mà mình đã luôn nghĩ là sức khỏe của mình và khối lượng bài vở không cho phép.

Năm 2013, mình học đại học xong và chuyển về quê sống với gia đình, nhưng quá trình niềng răng ở SG vẫn dang dở. Nha sĩ của mình ở SG tư vấn mình chuyển hồ sơ về một nha sĩ khác ở quê để mình đỡ phải đi lại cho các đợt khám định kỳ. Mọi chuyện có lẽ sẽ không như bây giờ nếu mình thuận theo ý tưởng đó, nhưng trong đầu mình lúc đó có hai suy nghĩ. Một là mình muốn theo nha sĩ của mình tới khi hoàn thành quá trình niềng răng, vì mình luôn tin tưởng tay nghề của ảnh và không muốn việc đổi nha sĩ làm xáo trộn quá trình niềng răng, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của mình. Hai là mình vẫn muốn gặp gỡ bạn bè ở SG và vẫn có thể sắp xếp được chuyện đi lại giữa hai nơi. Vì vậy thời điểm đó mình cũng không tìm hiểu thêm về vị nha sĩ ở quê - và sau này vô cùng bất ngờ khi biết phòng khám của bác chỉ cách nhà mình vài phút đi bộ, và bây giờ cả gia đình mình đã nhiều năm nay đi thăm khám ở bác - một người có trình độ và tay nghề cao như nha sĩ của mình ở SG. 

Thời điểm đó mình phải đi SG gần như mỗi tháng một lần. Lần nào vào SG mình cũng hẹn đám bạn thời đại học đi tán gẫu vì nhớ tụi nó. Thời điểm đó mới ra trường nên tụi mình đặc biệt có nhiều chuyện để kể với nhau, những cuộc hẹn lúc nào cũng vui. Một trong những lần hẹn đó là vào một ngày lễ năm 2014, cả đám vào một quán cafe hơi "xa hoa" so với túi tiền của sinh viên mới ra trường và còn phải trả thêm phụ phí cho phục vụ vào ngày lễ (không biết là ý tưởng của đứa nào?! haha). Hôm đó trong cuộc tán gẫu chuyện trên đời dưới đất, đám bạn mình thoáng nhắc qua chuyện B dự định đi học cao học ở đại học X. 

Mấy ngày sau về quê, mình tán gẫu với chị H - chị đồng nghiệp mình tin tưởng và yêu quý nhất trong nhóm, mình cũng tình cờ nhắc tới đại học X trong câu chuyện. Với mình nó như một chủ đề thoáng qua trong đầu, nhưng không ngờ câu chuyện phiếm lại thay đổi cả tương lai của mình. Chị H cũng khen đại học X nên làm mình bắt đầu chú ý đến trường này rồi tìm hiểu và nhanh chóng quyết định đăng ký đi học ở X. Phải kể thêm là lúc này mình đã đi làm hơn nửa năm. Tuy vừa tốt nghiệp đại học và năng lực của mình đáp ứng công việc đang làm, mình cảm thấy rất rõ là bản thân có nhu cầu học thêm để nâng cao trình độ nếu muốn đi đường dài.

Trong chương trình ở đại học X có thể có một học kỳ trao đổi ở Đức cho vài sinh viên xuất sắc nhất khóa. Lúc đó chẳng nghĩ gì nhiều tới việc sẽ đi Đức học vì chưa biết cơ hội đến đâu, nhưng chị H rủ mình đi học tiếng Đức buổi tối, mình thấy cũng vui vui nên hai chị em cắp sách đi học khoảng mấy tháng. Thời điểm đó mình học tiếng Đức nghiêm túc, theo kiểu đang đi làm mà được đi học trở lại thì như nắng hạn gặp mưa rào, mình học chăm và cố gắng làm bài tập đàng hoàng. Học tới sau A1 một chút thì mình nghỉ và bắt đầu đi học ở X vào năm 2014.

Hai năm học ở X cho mình thêm nhiều kiến thức chuyên môn bổ ích và ngoài ra là những tiếp xúc đầu tiên với tư duy, môi trường và văn hóa Đức. Những hiểu biết đầu tiên vì đơn giản nên mình không có ấn tượng nhiều, chỉ nghĩ những điều đó cũng chung chung như văn hóa châu Âu và không thấy có gì riêng biệt. Học kỳ cuối ở X, năm 2016, mình được tài trợ sang Đức để viết luận văn - lúc này với mình vẫn là tâm lý đi Đức cho biết rồi về. Vì không nghĩ sẽ sớm trở lại Đức hay châu Âu nữa, mình dành hết thời gian ngoài việc học ở trường và viết bài để... đi chơi! 

Điều mình không ngờ tiếp theo là năng lực của mình trong hai năm học ở X được đón nhận và từ đó mình được trao những cơ hội mới. Sau khi từ Đức về, mình làm việc một vài năm tại X, nơi mình tiếp tục được rèn dũa chuyên môn và một cách tự nhiên, tiếp tục kết nối của mình với nước Đức. Trong mấy năm ở X, mình được một trường ở Đức tài trợ cho một chuyến đi ngắn đến vùng Ruhr để học hỏi và trao đổi chuyên môn với các bạn từ các nước Đông Nam Á khác và Nam Á.

Cơ hội thứ hai (và thứ ba) là điều quyết định cho việc mình trở lại Đức cho đến nay. Mình được nhận một suất làm nghiên cứu sinh tại Đức cùng với một phần tài trợ cho nghiên cứu. Người đã trao suất làm nghiên cứu đó cho mình và cũng là người hỗ trợ mình trong quá trình xin học bổng là giáo sư S - một người thầy mà mình may mắn có cơ hội được học và làm việc cùng trong mười năm qua. Thầy là người dạy môn học mình quan tâm nhất trong chương trình học - một trong những lý do để mình đăng ký học cả một chương trình. Mình gặp thầy lần đầu trong môn học này vào năm 2015, được thầy hướng dẫn luận văn thạc sĩ vào năm 2016, được làm việc cùng thầy từ sau đó cho đến gần đây, và từ năm 2020 đến nay được thầy hướng dẫn luận án tiến sĩ. Mười năm với rất nhiều câu chuyện và kỷ niệm đẹp, một mối duyên lành của cuộc đời mà mình luôn trân trọng vì có được.

-

Cuối cùng, con đường đến với nước Đức của mình cũng có sự sắp đặt ngẫu nhiên của một nhân duyên khác. Tám năm trước, từ hai con người xa lạ, không hề có một người quen chung, chưa từng gặp nhau ngoài đời, vợ chồng mình có cơ duyên quen biết nhau. Mối nhân duyên này cũng một phần định hướng cho mình đến với nước Đức khi đứng trước hình dung về những hướng đi cho tương lai. Mối nhân duyên này cũng là lý do mình sẽ ở lại nước Đức sau khi hoàn thành nghiên cứu. Vì vậy mà đối với mình, khi sang Đức 5 năm trước, đó không phải đi để trở về như lần trước nữa mà đó đã là một chuyến đi để định cư.

Từ thời điểm đó đến nay, cuộc sống của mình đã thay đổi rất nhiều. Ở thời điểm này, 5 năm sau khi sống ở Đức, lý trí của mình biết về sự hiện hữu của những điều tốt đẹp trong cuộc sống, nhưng cảm xúc chưa thực sự nắm lấy những điều đó. Mình biết mình đã làm đúng khi sang Đức 5 năm trước, nhưng mình chưa cảm thấy hoàn toàn làm chủ cuộc sống và vì đó mà có những lúc không thảnh thơi. 

Mình đoán đây cũng là tâm sự của nhiều người sống ở nước ngoài, chứ không chỉ của riêng mình. Với mình thì những cảm xúc này hiện diện lâu dài trong đời sống hàng ngày, và đặc biệt mạnh mẽ trong những lúc mình phải đương đầu với khó khăn. Trước đây mỗi lần gặp khó khăn, mình rất hay thấy tủi thân đồng thời hay tự trách bản thân không đủ chăm, đủ giỏi, nhất là khi nhìn ra xung quanh, thấy người khác làm những việc đó một cách dễ dàng. Khoảng một năm gần đây mình vẫn thấy tủi thân trước những khó khăn, nhưng mình không trách cứ bản thân nữa mà nhìn nhận khó khăn ở khía cạnh khác. Mình cho rằng mình đang làm tốt khi chịu đưa mình vào những tình huống mà mình biết sẽ gặp khó khăn, bởi vì nếu mình chỉ ở trong vùng an toàn, lặp lại những gì mình đã làm, thì mình đã không gặp những khó khăn mình đang gặp. Một vài lần gặp khó, cái "khó" đó có thể mình vẫn chưa giải quyết được, nhưng chắc chắn nó không còn to tát như lần đầu mình gặp nữa, đồng nghĩa với việc, nó không còn là điều khiến mình thấy "không an toàn" nữa. Vùng an toàn của mình chưa chắc đã mở rộng vì sự lặp lại này, nhưng ít nhất vùng đệm - ngưỡng mình phần nào chịu được - có sự phát triển. 

Mình cũng hiểu rằng, khi di chuyển đến một nơi ở mới, sự thân thuộc với nơi đó cần thời gian để bồi đắp. Rào cản về ngôn ngữ, khác biệt văn hóa, khác biệt trong tư duy, lối sinh hoạt, những mối quan hệ xã hội, thậm chí cả những điều tưởng vụn vặt như thời tiết, thức ăn nước uống - tất cả đều cần thời gian. Mình vốn là người nhiều lần buộc phải thích nghi với nơi ở không phải là nhà mình từ khi còn nhỏ, và ít nhất một lần sống lâu dài xa quê, mình tuy phần nào có sự chuẩn bị về kỹ năng thích nghi nhưng luôn cần thời gian để làm điều đó cho trọn vẹn. Lần này mình nghĩ mình cũng cần thời gian, và do đó mình cần kiên nhẫn với bản thân.

Tuy nhiên bên cạnh góc nhìn khác về khó khăn và sự kiên nhẫn, mình nghĩ để làm chủ cuộc sống cần một sự nỗ lực thường xuyên và đúng trọng tâm. Với riêng mình thì trước mắt mình tập trung chăm sóc và phát triển bản thân, đơn giản bằng cách bắt đầu (hoặc tiếp tục) vun đắp để làm đủ những gì mình còn thiếu.